Yüceltme Savunma Mekanizması

Yüceltme Mekanizması

Olumsuz duyguların dışa vurumda olumlu olarak yönlendirilmesi yüceltme mekanizması ile gerçekleşir. Yüceltme mekanizmasına bir örnek vermek gerekirse kızgın ve kavgacı bir kişinin bir ortamda kibar ve nazik davranmasını ya da üzgün bir kişinin neşeliymiş gibi davranmasını örnek olarak verebiliriz. Yüceltme mekanizması daima olumlu yönde olmalıdır. İyi eğitim almamış bir kişinin, çocukların iyi eğitim alması için bir okul açması yüceltme mekanizması sayesinde gerçekleşir.

Savunma Mekanizması

Savunma mekanizması kavramı, 1894 yılında Avusturyalı hekim ve psikanalizin kurucusu Sigmund Freud tarafından ortaya atılmıştır. Daha sonra kızı Anna Freud bu konudaki araştırmalarını sürdürmüştür. Günümüzde bu kavram, psikoterapinin yönü ne olursa olsun psikoterapötik uygulamada yaygın olarak kullanılmaktadır.

Savunma mekanizmaları, psikolojide deneyimleri azaltmayı amaçlayan zihinsel bir süreci tanımlar. Demek oluyor ki kişi bu tür mekanizmaların yardımıyla bilinçsizce kendini acıdan, stresten, huzursuzluktan ve kederden korumaya çalışır.

Kişilerin rahatsız edici tavırlar karşısında korunma ihtiyacında ve zorluklarla başa çıkmakta güçlük çektikleri durumlarda oluşturdukları savunma mekanizmasına savunma mekanizmaları denir. Kişiler beklenmedik durumlarla ilgili olarak ve tehlikelere karşı kendilerine göre savunma mekanizmaları geliştirmektedirler. Savunma mekanizmaları bir nevi hayata tutunmak için gerekli bir mekanizmadır. Şöyle ki diğer canlılar ile uyum içinde yaşamak, suçluluk ve endişe gibi duygulardan korunmak vb. gibi olumsuz durumlardan korunmak için kişilerde savunma mekanizmaları gelişmiştir.

Savunma mekanizmasının işlevi çevre ile etkileşim sonucunda ortaya çıkan, bilinç dışının dürtüleri ile dış çevrenin gereksinimleri arasındaki çelişkinin neden olduğu kaygı, gerginlik, huzursuzluk, hayal kırıklığını azaltmaktır. Bu işlev insan davranışını düzenler, daha uyumlu hale getirir, ruhu dengeler ve bireyin durumunu normalleştirir.

Yüceltme ve savunma mekanizmasını kişiler kendilerini koruma amaçlı olarak geliştirirler. Ancak savunma mekanizmasının kullanılma oranının sıklığı ve kullanım koşulları nedeniyle kişiler bu durumdan olumsuz olarak etkilenebilirler. Savunma mekanizmasının türleri bulunmaktadır.

Savunma Mekanizmaları Nasıl Çalışır?

Psikolojik savunmanın amacı, kişiler arası çatışmanın neden olduğu iç gerilimi azaltmak veya ortadan kaldırmaktır. Bu çatışma, bir kişinin bilinçaltı ile çevredeki dünyanın ve toplumun gereksinimleri arasındaki çelişkilerden kaynaklanır. Kişi, savunma mekanizmalarının yardımıyla belirli bir süre denge kazanır.

Yapıcı eylemlerin aksine bu mekanizmalar gerçekliği çarpıtabilir veya tamamen inkâr edebilir. Bu nedenle yalnızca bir kişinin zihinsel alanını korumaya hizmet ederler ama sorunların gerçek çözümüne katkıda bulunmazlar.

Savunma Mekanizması Türleri

Psikanalitik anlamda savunma mekanizmaları, zihinsel dengeyi sağlamak için bilginin işlendiği ve bilinçten uzak tutulduğu bilinçdışı işlemlerdir. Bununla birlikte kişilerin ani stresler karşısında oluşturdukları tepkiler, savunma mekanizmalarıdır. Farklı durumlarla ve farklı duygularla kişiler tarafından oluşturulan farklı türlere sahiptir.

Savunma mekanizması türleri arasında bastırma, yansıtma, inkâr, yön değiştirme, mantığa bürünme, özleştirme, özdeşleşme, yüceltme, gerileme, saplanma, dönüştürme, çözülme, duygusal soyutlanma, yapma bozma, karşıt tepki oluşturma, neden bulma, duygudaşlık ve boyun eğme, hayal dünyasına kaçma, telafi, parçalanma vb. gibi belki de daha fazla savunma mekanizmalarından söz edilebilir.

Bastırma, çarpıtma ve yön değiştirme savunma mekanizmalarının temelleridir.

Bastırma

Bastırmak, istenmeyen duygunun bilinç dışına atılıp unutulması anlamına gelir. Kişinin sevmediği bir işi unutarak yapmaması bastırma mekanizmasına örnektir.

Yansıtma

Bir kişinin asıl olarak kendisinde bulunan duyguyu bir başkasının üzerine atarak o kişiyi eleştirmesi ve o duyguyu abartılı olarak değerlendirmesi yansıtma savunma mekanizmasıdır.

İnkâr

Kişiyi zorlayan duygu durumunun yaşanmadığının düşünülmesi ve davranışların bu doğrultuda geliştirilmesi, inkâr mekanizmasını oluşturur. Çok üzücü bir olayın hiç olmamış gibi davranılması inkâr mekanizmasına örnek olarak verilebilir.

Yön Değiştirme

Kişinin hoşlanmadığı bir tutumu, onu yapan kişiye değil de daha tolere edebilecek başka bir kişiye yansıtması yön değiştirme olarak değerlendirilir. Örneğin müdürüne kızan bir kişinin öfkesini, başka birisinin önemsiz bir hareketinde ortaya çıkarmasında yön değiştirme vardır.

Mantığa Bürünme

Kişinin yanlış yaptığı bir eylemi daha az yanlışmış gibi göstermesi mantığa bürünme savunma mekanizmasını oluşturur. Başkasının kalemini alan bir öğrencinin kalemi yerde bulduğunu ve kimsenin o kaleme sahip olduğunu söylemesi mantığa bürünmeye örnek olarak verilebilir.

Özleştirme

Bir grubun veya bazı kişilerin davranış ve tutumlarının kendisi ile bütünleştirilmesi, özleştirme ile tanımlanır.

Özdeşleşme

Kişinin bir özelliği ya da bir grubu kendisine oldukça yakın hissetmesidir.

Gerileme

Yaşlı kişilerin sık sık eski güzel günlerinden bahsetmesi ya da kardeşini kıskanan çocuğun küçük çocukmuş gibi davranması gerileme savunma mekanizmasına örnek olarak verilebilir.

Yüceltme

En olgun savunma mekanizması olarak kabul edilir. Freud’a göre kültür, varlığını yüceltme savunma mekanizmasına borçludur. Engeller nedeniyle başarısız olan dürtüler sadece bastırılmaz, aynı zamanda daha yüksek bir değere sahip bir şey elde etmek için kullanılır.

Başka bir deyişle olumsuz bir duyguyu toplum tarafından kabul edilen olumlu bir duyguya dönüştürme, yüceltme savunma mekanizması olarak adlandırılır.

Yapma Bozma

Kişinin başkaları tarafından onaylanmayacağını düşündüğü hareketleri nedeniyle kendisini yargılama ve suçlama durumudur. Yapılan her harekete karşı sürekli özür dilemek, yapma bozma savunma mekanizmasına örnektir.

Karşıt Tepki Oluşturma

Kişinin saldırganlık isteğini sevecenlikle bastırması ya da düşmanca duyguların karşılığı olarak sevgi gösterilerinde bulunulması, karşıt tepki oluşturma savunma mekanizmasına örnek olarak verilebilir.

Neden Bulma

Kişinin kendisini rahatsız eden bir duygu karşısında neden (bahane) bularak kendisini rahatlatma durumuna neden bulma savunma mekanizması denir.

Eşinden boşanan bir kişinin zaten aldatıldığını ifade etmesi ya da işinden kovulan bir kişinin “kovulmasaydım ben kendim gidecektim” gibi söylemlerinin altında yatan durum, neden bulma savunma mekanizmasına örnek olarak verilebilir.

Hayal Dünyasına Kaçma

Bazen kişiler zor durumlarla başa çıkabilmek için kendilerini olduğundan daha farklı hayal ederek istedikleri mutluluğu kurdukları hayalde bulabilirler. Bu durum hayal dünyasına kaçma savunma mekanizması ile belirtilebilir.

Telafi

Kişinin kendisinin eksik olduğu yönlerini kapatmak için, güçlü olduğu yönlerini ortaya çıkarmasına telafi savunma mekanizması denir. Sayısal alanda zayıf olan bir öğrencinin bir spor dalında çok başarılı olması telafi savunma mekanizmasına örnek olarak gösterilebilir.

Saplantı

Kişinin bir düşünceye ya da bir duyguya sürekli takılması saplantı savunma mekanizması olarak bilinmektedir.