Ölüm korkusu (kaygısı) ve bununla başa çıkma psikoloji gündemini en çok meşgul eden konulardan biridir. İnsanın hem en ciddi endişelerinden hem de arkasındaki en büyük itici güçlerden biri ölüm korkusudur. ‘Tanatofobi’ olarak da bilinen ölüm korkusu her insanda görülebilir ve normal kabul edilir.
Ancak bunun hayatı olumsuz etkileyecek kadar ileri boyuta varması uzman desteği almayı gerektirir.
Ölüm Korkusu (Tanatofobi) Nedir?
Kişinin sürekli kendi ölümünü düşünüp kaygılanması olarak tanımlanan bir endişe bozukluğudur. Bu kişilerde ‘kaç ve savaş mekanizması’ devamlı aktif durumdadır. Anksiyete hâli hâkimdir ve sık sık panik ataklar yaşar.
Ölüm korkusunun artması bireyi savunmacı bir tavır içerisine sokar. Bu kişiler gerek kendisine gerekse diğerlerine hayatı zehir etmeye başlar. Ölüm korkusuna bağlı olarak işlevselliğin yitirilmesi, kronik stres ve ağır depresyon gibi durumlar meydana gelebilir.
Ölüm Korkusu ve Ölüm Kaygısı Arasındaki Fark Nedir?
Ölüm korkusu geçici bir tepkidir. İnsan yaşamını tehdit eden bir durum nedeniyle ortaya çıkar.
Kaygı ise ölüm korkusunun sürekli hâle gelmesidir. Hayatı tehlikeye sokabilecek hiçbir risk faktörü olmamasına rağmen insanın içinden çıkmaz.
Ölüm Korkusu Bir Hastalık mı?
Herkes yüksek bir yerden düşme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığında, silah sesi duyduğunda, yırtıcı bir hayvan görünce veya buna benzer tehlikelerle yüz yüze geldiğinde ölmekten korkar. Bu oldukça doğaldır. Ölüm korkusu her canlının –deyim yerindeyse- altyapısında mevcuttur ve bunu engellemek mümkün değildir.
Canlıların hayatta kalabilmeleri için bu doğal savunma mekanizmasına ihtiyaçları vardır. Kişi, yaşamının tehdit altına girdiğini hissettiğinde ya o tehditten kaçmayı ya da onunla mücadele etmeyi seçer.
Ne var ki ölüm korkusu bireyin gündelik hayatını esir alacak düzeye gelmişse bu bir psikolojik hastalık olarak nitelendirilebilir. Kişi duyduğu ölüm korkusu nedeniyle sürekli karamsar ve mutsuz ise, hiçbir şey ona zevk vermiyorsa, kişisel bakımını ve diğer işlerini aksatıyorsa tedaviye ihtiyacı vardır. Yaşam kalitesini ve davranış biçimlerini doğrudan etkileyen aşırı ölüm korkusu çözüme kavuşturulmalıdır.
Ölüm Korkusu Nelere Yol Açar?
- Hayatı yaşanmaz hâle getirir.
- İnsanın aşırı baskıcı, korkak veya vurdumduymaz olmasına sebebiyet verir.
- Kişiyi hırçınlaştırır, sevdiklerinden uzaklaştırır.
- Ölüm korkusunun pençesindeki bir insan fırsatları dahi bir tehdit olarak algılar. Hayatın sunduğu lezzetleri elinin tersiyle iter, açtığı kapıları kendi eliyle yüzüne kapatır.
- Sevdiklerini incittiğini onları kaybedene kadar anlayamaz. Kaybettiğinde ise iş işten geçmiş olur.
Neden Olur?
En yaygın ölüm korkusu nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Panik bozukluk,
- Sevilen birinin kaybı,
- Kaygı bozukluğu yani anksiyete rahatsızlığı,
- Travmalar,
- Obsesif kompülsif bozukluklar,
- Bazı ilaçların yan etkisi (İntihar düşünceleri vs.),
- Kişiyi yaşamaktan bezdiren bir hastalık, borç, ailevî sorunlar, ilişki problemleri,
- Yaşlılık.
Belirtileri Nelerdir?
Sürekli ölüm korkusu yaşıyorum diyenler genelde şu belirtilerle karşılaşır:
- Anksiyete düzeyinin artması,
- Sıklaşan panik ataklar,
- Çarpıntı,
- Nefes almada zorluk,
- Baş ağrısı ve baş dönmesi,
- Vücut ısısında ânî değişiklikler,
- Karın ağrısı,
- Ölüme dair her şeyden kaçınma eğilimi,
- Terleme,
- Yoğun tedirginlik hâli,
- Uykusuzluk, yorgunluk,
- Mide krampları ve mide bulantısı…
İlginizi Çekebilir: Fobi Nedir Fobi Çeşitleri Nelerdir?
Ölüm Kaygısı Çeşitleri Nelerdir?
Bunu tek bir boyutta inceleyemeyiz. Çünkü ölüm kaygısının farklı tipleri mevcuttur. Bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
- Ölümden sonra ne olacağının bilinememesinden dolayı belirsizlik korkusu,
- Ölümden sonra cezalandırılmaya yönelik korkular,
- Geride kalanlar için endişelenmek,
- Yakınlarını kaybetme korkusu,
- Kişisel kimliği kaybetmeye dair korku duymak,
- Yok olma korkusu,
- Acı duyma korkusu,
- Denetimi ve bedenini kaybetme korkusu vb.
Nasıl Yenilir?
1. Üretken Olun
Geleceğe yönelik eserler bırakmak insanı varlığının ötesine geçirir. Sembolik ölümsüzlüğün yolu sonraki nesillere faydalı olacak eserler vücuda getirmekten geçer.
2. Maruz Kalma Yöntemini Deneyin
Kanıksama sürecinin hızlanması amacıyla her gün ölüm haberleri okumayı veya izlemeyi alışkanlık hâline getirebilirsiniz. Böyle yapmak sizi ölüm fikrine alıştıracak ve size eskisi kadar endişe vermesini önleyecektir.
Nitekim İslâmiyet de, Müslümanlara sık sık ölümü hatırlamalarını tavsiye etmiştir. Tasavvufî eserlerde kişilerin râbıta-i mevt (ölüm râbıtası) yaparak sonunu düşünmesi gerektiği öğütlenmiştir.
Bu alıştırmalar sırasında Müslümanlar kendisinin öldüğünü tahayyül eder. Ailesinin, sevdiklerinin kendisi için ağladıklarını gözünde canlandırır. Yıkandığını, kefenlenip kabre konulduğunu tasavvur ederek kendisini ahirete gitmiş gibi düşünür.
Elbette herkes bunu yapamaz veya dinî inancı olmayan kişiler bunları zaten anlamsız bulduğu için yapmak istemez. Fakat kişi neye inanırsa inansın, nasıl bir hayat yaşarsa yaşasın ölümden kaçamayacağı inkâr edilemez bir gerçektir.
Onun için ölümü ötelemek, ölüm mevzusu açılınca hemen konuyu değiştirmek, ölümü düşünmekten kaçınmak faydasızdır. Ölümü çok düşünmek kişinin erken ölmesine yol açmayacağı gibi, ölümü hiç aklına getirmemek de ömrü uzatmaz.
Ölüme dair düşünce ve duygularıyla yüzleşmek için önerilen diğer egzersizlerden bazıları şunlardır:
- Ölümden sonra nasıl hatırlanmak istediğine yönelik yazılar yazmak,
- Vasiyetname kaleme almak ve kendi cenaze düzenlemelerini planlamak,
- Ölüm ve yas ile ilgili edebî metinler okumak vs.
3. Yaşamınızda Çeşitli Değişiklikler Yapın
Hayatınız monoton bir rutinde ilerliyorsa bu, yaşamaktan sıkılıp ölmeyi düşünmenize yol açabilir. Hayatınıza renk katacak şeylerle meşgul olarak ölüm düşüncesini zayıflatabilirsiniz.
Yeni hobiler edinmek, değişik mekânlar ve tatlar keşfetmek, farklı insanlarla tanışmak bunlardan birkaçıdır. Önceliklerinizi değiştirmek, tekdüze bir yaşam tarzından çıkıp daha renkli bir yaşam tarzını benimsemek ölüm korkusuyla başa çıkma noktasında oldukça etkilidir.
4. İnsanlardan Destek Alın
Aileniz, arkadaşlarınız, sizinle aynı durumu yaşayanlar veya sosyal destek grupları bu durumun üstesinden gelmenize yardım edebilir. Sizi bunaltan duygu durumlarınızı başkalarıyla paylaşmaktan çekinmeyin. Sevildiğini, önemsendiğini hissetmek insanı rahatlatır ve ölüm korkusunu yenme hususunda ona destek olur.
5. Hayatınızı Anlamlandırın
Ölüm korkusu ile başa çıkma hayatınıza anlam katan bir şeyler olduğunda hiç zor değildir. Belli bir hedef uğruna yaşarsanız, ölümün sizi aşırı derecede korkutmadığını göreceksiniz.
Hayatın anlamı olan değerler her insan için farklılık gösterebilir. Kimisi dînî gereklilikleri yerine getirerek Allah’ın rızasını kazanmak ve Cennet’e girmek hedefiyle yaşar. Kiminin amacı ise çocukları için güzel bir gelecek inşa edebilmektir.
Bazıları ise ideallerinin, hayallerinin peşinde koşar. Bu veya benzeri bir amaç doğrultusunda yaşamak sizi ölüm korkusundan gittikçe uzaklaştıracaktır.
6. Ölümü Kabullenin
Zaten ölümün değiştirilemez bir gerçek olduğunu çok iyi biliyorsunuz. Oysa; kaçınamayacağınız, bir gün mutlaka gerçekleşecek bir şey için çok fazla endişelenmenin yersiz olduğunu da kabul edin. Ölümü kanıksadığınız zaman onu daha az önemseyeceksiniz. Burada; ‘Korkunun ecele faydası yok.’ Sözünü hatırlamak yerinde olacaktır.
Vâkıf olması muhakkak bir şeyi engellemeye çalışmak yersiz bir çabadır. Ölümden kurtulamayacağınıza göre; onun sizi nerede ve nasıl bulacağını, ölümden sonra ardınızda kalanların ne yapacağını düşünerek kendinizi harap etmeyin. Âna odaklanmaya, yaşadığınız zamandan keyif almaya gayret edin.
7. Hayatın Size Sunduklarına Odaklanın
Ölüm korkusu ile başa çıkmak için ne yapılmalı? Diye merak ediyorsanız bunun şükran duygusunda gizli olduğunu bilin. Hayatın biteceğine odaklanmaktansa, odağınızı bu duyguya kaydırarak sahip olduklarınızın farkına varın.
Örneğin; sağlığınız, maddi durumunuz, sevdikleriniz vb. Bunları düşünerek ölüm korkunuzu bastırabilirsiniz.
8. Psikoterapistten Destek Alın
Sürekli ölümü düşünmekten nasıl kurtulurum? Diyorsanız en iyi cevabı psikoterapide bulabilirsiniz.
Ölüm korkunuzun altında ne var? Bunun öğrenilmesi ve tetikleyici faktörlerin ortadan kaldırılması için psikoterapi uzmanından yardım almanız önemlidir. Böylece ölüm korkusu ile başa çıkmanız kolaylaşır.
Doktorunuz size konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemlerle yardımcı olacak, ölüm korkusunun etkilerini azaltarak yol açtığı sorunların üstesinden gelmenizi sağlayacaktır.
Bu arada tedavi için bazen ilaçlara da başvurulabilir. İlaçlar duygu ve düşünce yapısını düzenleyerek, beyinde salgılanan hormonları harekete geçirerek baş etme becerisi kazandırır.
Fobi olduğu için kaygı durumunu kontrol altına almak adına ilaçlı tedaviden yararlanılması doğaldır. Örneğin; SSRI veya benzodiazapin grubu ilaçlar bu alanda psikiyatristlerin en çok tercih ettiği tedavi yöntemleridir.
Sık Sorulan Sorular
- Ölüm Korkusu Neyin Belirtisi?
Bu durum çoğu zaman panik bozukluk veya anksiyete hastalarında gözlemlenir.
- Ölüm Kaygısı Nasıl Geçer?
Hayatınızın anlamını artıracak şeylerle meşgul olmanız, kalıcı eser bırakmak için çalışmanız ölüm korkunuzu yenmenize yardım edecektir.
- Ölümden Korkmamak İçin Ne Yapmalı?
Bundan kaçınmak yerine yüzleşmek ölüm korkusunu zarar vermeyecek boyuta getirir. Abartılı olmadığı sürece normaldir. Aşırı ölüm kaygısıyla başa çıkmak için psikolojik veya psikiyatrik tedavi görmek gerekebilir.
Sonuç
Ölüm korkusu (kaygısı) ile başa çıkma yöntemleri uzman bir psikoloğun yönlendirmesiyle uygulandığı takdirde daha etkili olacaktır. Doğru çözüme ulaşmak için doğru yaklaşımı benimsemek gerekir. Bu nedenle en sağlıklısı, ölüm korkusunu yenmek amacıyla psikolog desteği almaktır
Bunun için bizimle irtibata geçerek randevu talebi oluşturabilir, eğer yüz yüze görüşmeye gelme imkânınız yoksa online terapi için bize başvurabilirsiniz.
Profesyonel Destek Almak İçin: Antalya Psikolog
