Öfke, kişinin çevresinde meydana gelen olaylara ve kendisine yönelik tehditlere karşı geliştirdiği savunma mekanizmasıdır. Kişiler, kendini öfke ile korumaya ve çevresindeki olaylara karşı hamle yapmaya hazırlar. Öfkenin doğru ve başkasına zarar vermeden ifade edilmesine ise öfke kontrolü ismi verilir. Öfke kontrolünü sağlayamayan ve öfke bozukluğu yaşayan kişilerin, genel olarak çocukluk döneminde yaşadığı problemler göze çarpmaktadır. Bu çocuklar, gelecek yaşamında hem kendine hem de çevresindeki kişilere zarar vererek mutsuz bir yaşam sürer.
Çocuklar Neden Öfkelenir – Öfkenin Sebepleri
Çocuklarda öfkenin sebepleri olarak birçok etken söylemek mümkündür. Aile yaşantısındaki problemler, çevredeki olaylar, ekonomik durum, disiplinsizlik gibi birçok sebep, çocuklarda öfke problemini tetikleyebilir. Öfke problemi yaşayan çocukların en çok etkilendiği durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Çocuğun yetiştiği ortamda, okul hayatında ve arkadaş çevresinde yaşanan travmatik olaylar, davranış bozuklukları.
- Oyun oynarken ya da okulda şiddet gören çocuğa ailesinin “Sen de vursaydın” şeklinde karşılık vermesi, saldırganlığın övülmesi.
- Özellikle erkek çocuklarda rol model olarak görülen babanın aile içindeki tutumu, ceza yöntemi ve öfke kontrolü.
- Okulda ya da sokakta yaşıtları tarafından aşağılanmak, fiziksel tacize uğramak, sürekli alay konusu olmak.
- Okulda öğretmenin tavrı, çocuğun ortam içinde aşağılanması ve küçük düşürülmesi.
- Ailenin çocuğa ilgisiz olması, çocuğun disiplinsiz bir hayat sürdürmesi.
- Televizyonda, bilgisayar ve çeşitli konsol oyunlarında şiddet öğelerinin yer alması, çocuğun şiddetle ve öfkeyle sürekli olarak karşı karşıya kalması.
- Anne ve babanın mutsuz bir evlilik yapması, evde yaşanan tartışma ve kavgalar, ailenin parçalanması.
Çocuklarda Öfke Bozukluğunun Ortaya Çıkması
- Çocuğun yaşadığı bu olayların ardından öfke bozukluğu ortaya çıkar. Öfke bozukluğu yaşayan çocukların ve yetişkinlerin en çok sergilediği davranışlar şu şekildedir:
- Bağırmak, ağlamak, hareket etmek ve küfür etmek, öfke bozukluğu yaşayan bireylerin en çok gerçekleştirdiği davranışlardır.
- Öfke bozukluğu yaşayan kişiler, sosyal hayatında problemler yaşar, çevresindeki kişilerde huzursuzluk verir.
- Öfke bozukluğu yaşayan çocuklar, yaşadıkları sıkıntıları diyalog yerine şiddet ve saldırganlıkla çözmeye çalışır.
- Çocuk, kızgınlık ve öfke gibi duyguları, diğer duygulara göre daha şiddetli yaşar.
- Öfke problemi yaşayan çocuklar; saç çekme, ısırma, itme, yalan söyleme ve konuşmayı reddetme gibi eylemlerde bulunabilir.
- Çocukların kızgınlık halinde çevresinde bulunan eşyalara ve kızdığı kişilerin eşyalarına zarar vermesi, öfke bozukluğu olarak yorumlanabilir.
- Daha önce rahatlıkla çözebildiği sorunları artık çözemiyor hale gelen ve dürtüleriyle hareket eden çocukların öfke bozukluğu yaşadığı söylenebilir.
- Özellikle koronavirüs nedeniyle evde kalınan bu dönemde, çocuğun evde tutulması ve enerjisini boşaltamaması, öfke bozukluğunu tetikleyebilir.
Çocuklarda Öfke Bozukluğu Nasıl Çözülür?
- Öfke problemi yaşayan çocukların bu rahatsızlığı gidermesi için yapılması gereken başlıca eylemler vardır. Aile ve okulda uygulanacak olan eylemler, çocuğun öfke problemini yenmesini sağlayabilir.
- Ailelerin öfke problemi yaşayan çocuklarına ilgi ve sevgi göstermesi, kendi becerilerini ortaya çıkarmasına yardımcı olması, çocuğun bu problemi çözmesine yardımcı olur.
- Ailelerin, öfke problemi yaşayan çocukların aşırı davranışlarına tahammül etmesi ve olumsuz tepki vermemesi, öfke bozukluğunun giderilmesi için önemli adımlardan biridir. Ailelerin bu süreçte çocuğa bağırmaması ve hakaret etmemesi gerekir.
- Çocuğun sakin olduğu dönemde bu davranışlarının övülmesi, çocuğun öfkenin aslında iyi bir davranış olmadığı yönünde eğitilmesini sağlar.
- Öfke nöbeti geçiren çocuğun çevresindeki kişilere ve eşyalara zarar vermemesi için önemlidir.
- Çocuğun empati geliştirmesini sağlamak, öfke kontrolü için atılacak doğru adımlardan biridir.
- Büyük çoğunluğu şiddet içeren çizgi film, film, dizi, bilgisayar ve konsol oyunlarının sınırlandırılması, çocuğun öfke bozukluğunun kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
- Ailenin çocukla birlikte oyun oynamaya başlaması, kazanma ve kaybetme duygusu ile öfkenin kontrol altına alınması için gerçekleştirilebilecek eylemlerden biridir.
- Öğretmenin bu süreçte öfke bozukluğu yaşayan çocuğun fiziksel darbe, istismar, küçük düşürülme ve buna benzer eylemlere maruz kalıp kalmadığını anlaması ve buna göre harekete geçmesi gerekir.
- Öğretmenin öfke bozukluğu yaşayan çocuğa diyaloğun yöntemini anlatması, öfke yönetimine yardımcı olur.
