Psikolojik Taciz (Mobbing) Nedir?

Psikolojik Taciz (Mobbing) Nedir?

Psikolojik taciz (mobbing); işten geri çekme, pasifize etme, yatıştırma, yıldırma gibi amaçlarla gerçekleştirilen uygulamalardır. Söz konusu uygulamalar belli bir müddet sistematik olarak devam ettirilir.

Mağdurun; sağlığını, meslekî durumunu, kişisel değerlerini, sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler.

Psikolojik Taciz (Mobbing) Nedir?

Meslek hayatınızda, işverenlerinizin veya meslektaşlarınızın sürekli tekrar ettiği kasıtlı davranışlara mobbing (psikolojik taciz) adı verilir. Tehdit, şiddet, rencide etme, küçümseme, dışlama, incitme, hafife alma, işten el çektirme manevrası, manipülasyon, saldırganlık gibi anlamlara gelir.

Mobbing uygulayan kişiler için hukuksal bir tanım olmasa da bunlar zorba olarak nitelendirilir. Bu kişiler genellikle;

• İktidar açlığı olan,
• Narsist,
• Benmerkezci,
• Nevrotik,
• Korkak,
• Çocukluğunda bir travma yaşamış,
• Aşırı kontrolcü insanlardır.

Kimler Mobbinge Uğrar?

Araştırmalar mobbingin kadınlara daha fazla uygulandığını göstermiştir. Çoğu zaman aşağıdaki özelliklere sahip bireyler meslektaşları tarafından kıskanıldığı için mobbinge daha sık maruz kalırlar:

• Bağımsız,
• Güvenilir ve dürüst,
• Sağlam çalışma ilkelerine sahip,
• Çevresindekiler tarafından sevilen,
• Olumlu ilişkiler kuran,
• İşini çok iyi yapan.

Psikolojik Baskı ve Mobbing Arasındaki Fark Nedir?

Mobbing sistemli bir süreçtir. En az 6 aydır devam eden bir psikolojik taciz durumu varsa mobbingden söz etmek mümkündür.

Öte yandan mobbing, işten uzaklaştırma ve bezdirme gibi amaçlarla kastî olarak yapılır. Örneğin, iş arkadaşınızın size bir anlık hakaret etmesi mobbing sayılmaz. Çünkü böyle bir kasıt yoktur.

Son olarak psikolojik tacizin mobbing sayılabilmesi için; mağdurun ruhsal veya bedensel sağlığında, iş performansında zarara yol açmış olması gerekir.

Mobbing (Psikolojik Taciz) Nelere Yol Açar?

Süreç, birinin zararlı ve kaba davranışları için hedef hâline gelmekle başlar. Bu durum bir ya da birkaç kişiye karşı düşmanlık biçiminde ortaya çıkar. İnsanların önce kendisine, daha sonra da etrafına yabancılaşmasına yol açar.

Verimsizlik, ilgisizlik ve can sıkıntısı ile devam eden bu süreç hedeflenen kişiyi giderek yıpratır. Kişinin özgüveni azalır, yeteneklerine güven duyması engellenir. Meslekî kimliğini kaybeder. Sosyal ortamdaki ve aile ortamındaki konumu zedelenir.

Tüm bunlar fiziksel ve zihinsel hastalıkları beraberinde getirebilir. Bu ise kişinin işten çıkarılmasına veya istifa etmesine neden olur.

Fiziksel ve Ruhsal Mobbing Belirtileri Nelerdir?

Çalıştığı yerde psikolojik tacize maruz kalan kişi birtakım bedensel, zihinsel ve duygusal şikâyetler yaşar. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

• Döküntü, pullanma, egzama, kaşınma, kızarıklık gibi deri rahatsızlıkları,
• Uykusuzluk,
• Ağlama krizleri,
• İlişkisel problemler,
• Cinsel işlev bozuklukları,
• Dikkat sorunları,
• İntihar düşünceleri,
• Öfkesini kontrol etmekte güçlük,
• Depresyon,
• Baş ağrısı ve baş dönmesi,
• Tükenmişlik,
• Panik atak
• İç sıkıntısı, huzursuzluk, endişe,
• Hastalıklara direncin azalması,
• Nefes alamama, nefessiz kalma gibi solunum problemleri,
• Aşırı kilo alımı veya kilo kaybı,
• Bacaklarda halsizlik,
• Düzensiz ve hızlı kalp çarpıntısı,
• Vücut ağrıları,
• Yaşama arzusunu kaybetmek,
• Sevdiği şeylerden tat almamak,
• Alınganlık,
• Unutkanlık,
• Ülser, hazım zorluğu, midede yanma hissi gibi gastroentorolojik sorunlar,
• Kas ağrıları,
• Terleme,
• Titreme

Psikolojik Taciz Türleri Nelerdir?

Bu muamele kişiye arkadaşları, patronu veya alt kademe yöneticiler gibi farklı kişiler tarafından uygulanabilir. Buna göre psikolojik taciz türleri şöyle sınıflandırılır:

Dolaylı Psikolojik Taciz Nedir?

Astların gerçekleştirdiği bir taciz çeşididir. Bu pozisyonda yer alan kişi yetkili yöneticiye şikâyet ederek veya kendi vazifesini yerine getirmemek suretiyle sizi zor durumda bırakabilir. Ancak bu, psikolojik taciz çeşitleri arasında fazla yaygın değildir.

Dikey Psikolojik Taciz Nedir?

Olumsuz tutum ve davranışları bir yönetim pozisyonu veya bireysel bir yönetici sergiliyor olabilir. Bu durumda uygulanan mobbing, dikey psikolojik taciz adını alır.

Yatay Psikolojik Taciz Nedir?

Bu kavram ise aynı yaşta bulunan kişilerin gerçekleştirdiği mobbing eylemlerini ifade eder. Rakipler ve akranlar arasında meydana gelir.

Psikolojik Taciz (Mobbing) Nasıl Uygulanır?

Mobbing uygulamaları 5 başlık altında incelenebilir:

• Sosyal ilişkilerden yalıtma,
• Kendini göstermesine engel olma,
• Meslekî durumuna ve yaşam kalitesine saldırı,
• Saygınlığa saldırıda bulunma,
• Fiziksel sağlığa saldırı.

1.   Sosyal İlişkilerden Yalıtma

Kişinin varlığını yoksayma, o sanki orada değilmiş gibi davranma, sürekli tahkir etme ve eleştirme, etrafındakilerin mağdurdan uzaklaşması bunlardandır. Ayrıca bireyin şirket kutlamalarına ve sosyal etkinliklere kasıtlı olarak çağrılmaması da bu tarz mobbing örnekleri arasındadır.

2.   Kendini Göstermesine Engel Olma

Bu alandaki mobbing örnekleri ise şöyle sıralanabilir:

• Mağdurun bbaşarısızlıklarını abartma,
• Yaptığı işleri ve başarılarını görmezden gelme,
• Bireyin yazılı veya sözlü taleplerine cevap vermeme,
• Yüksek sesle azarlama, bağırma,
• Sözünü kesme vb.

3.   Meslekî Duruma ve Hayat Kalitesine Yönelik Saldırılar

• Mağdura anlamsız işler vermek,
• Verilen işleri geri almak ya da hiçbir görev tevdî etmemek,
• Çalışanın yerini veya işini sık aralıklarla değiştirmek,
• Maddi külfet oluşturacak zararlara yol açmak gibi.

4.   Saygınlığa Dair Saldırılar

• Mağduru gülünç duruma düşürmek,
• Lâkap takmak,
• Uygunsuz şakalar,
• Motivasyonunu kırmaya çalışma,
• Kötü ve kaba sözlerle rencide etme,
• İftira,
• Cinsel îmâlarda bulunmak,
• Arkasından konuşmak, kulaktan kulağa fısıltıların yayılması vs.

5.   Fiziksel Saldırılar

• Mağdura fiziksel zarar vermek,
• Cinsel saldırı,
• Bireyin görünüşüyle ve giyim tarzıyla alay etmek,
• Fiziksel şiddet tehditleri,
• Ağır işler yapmaya zorlamak buna örnek gösterilebilir.

PsikolojikTaciz (Mobbing) Durumunda Ne Yapılmalı?

İşyerinizde mobbinge uğradığınızı düşünüyorsanız önce bu durumu sağlıklı bir şekilde değerlendirmeye gayret edin.

Mobbinge uğrayan ne yapmalı? Sorusuna verdiğimiz bu yanıtlar, süreci daha kolay atlatmanıza yardımcı olabilir:

• İlk olarak çatışmadan uzak durmaya ve sakinliğinizi korumaya çalışın.
• Yapılanlar üst yönetimden kaynaklı değilse durumu uygun bir üslupla üst yöneticilere bildirin.
• Psikolojik taciz için günlük tutun. Hangi gün kim tarafından nasıl bir davranışa maruz kaldığınızı yazın.
• Sürece tanıklık edebilecek veya size yardımı dokunabilecek bir mestektaşınızla görüşün.
• E-posta, mesaj, not ve mektup gibi belge ve bilgileri saklayın. Bu, mobbing mağduru olduğunuzu kanıtlayabilmeniz için önemlidir.
• Meslek kuruluşu, sendika gibi bir yere üyeyseniz ilgili birimlere başvuruda bulunun.
• İşyerinde psikolojik taciz (mobbing) yaşıyorsanız ve bunu çözüme kavuşturamazsanız mahkemeye giderek hukuki yollardan hakkınızı aramayı ihmâl etmeyin.
• Uğradığınız psikolojik tacizin zihinsel ve ruhsal etkilerinden kurtulmak için bir uzmandan terapi desteği alın.

Mobbinge Uğruyorum, Ne Yapmalıyım?

Böyle bir durumda aşağıdaki yerlerden birine müracaat edebilirsiniz:

• İl-ilçe İnsan Hakları Kurulları,
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK),
• Kamu Denetçiliği Kurumu,
• Kamu Görevlileri Etik Kurulu,
• ALO 170,
• Anayasa Mahkemesi,
• TBMM,
• İş Müfettişlikleri.

Sonuç olarak psikolojik taciz (mobbing) bir işyeri sendromudur. Bu durumu yaşayan kişi çaresiz hissetmemeli ve kendini suçlamamalıdır. Hukuki ve psikolojik destek almaktan geri durmamalı, kendisinin sindirilmesine izin vrmemelidir.

Sık Sorulan Sorular

1. Psikolojik Şiddet Mobbing Nedir?

Mobbing sözcüğünün kökeni, İngilizce ‘mob’ kelimesine dayanır. Bu, yasal olmayan bir şekilde şiddet uygulayan çete veya kalabalık anlamına gelir. Bu itibarla mobbing eylemi; sıkıntı verme, rahatsız etme, topluca saldırma, psikolojik şiddet gibi anlamlar taşır.

2. Mobbing Psikolojik Baskı Nedir?

Çalışanı yıldırmak, yıpratmak, pasifleştirmek için huzursuz etmek, önemsememek, aşağılamak şeklindeki davranışlara mobbing denir.

3. Mobbing Psikiyatrı Raporu Nasıl Alınır?

Reçeteler, kullanılan ilaçlar, hastane raporu değerlendirilerek mobbing psikiyatri raporu verilebilir. Görev kapsamının dışında kalan emirler ve işyerindeki sözlü çatışmalar ses kayıtlarıyla da belgelenebilr. Bunlar yine delil niteliği taşır.

4. Mobbinge Uğradığını Nasıl Anlarız?

Ayrımcılığa maruz kalıyorsanız, dedikodunuz yapılıyorsa, işleriniz ve her hareketiniz herkesten farklı raporlanıyorsa mobbinge uğruyorsunuz demektir. Öte yandan bu kişiler işyerindeki etkinliklerden, sosyal ortamlardan, dışarıda organize edilen aktivitelerden de habersiz bırakılır.

5. Mobbinge Kimler Maruz Kalır?

İşe yeni başlayan çalışanlar; fiziksel, kültürel, ekonomik açıdan veya herhangi bir bakımdan zayıf kişiler mobbinge daha sık maruz kalır.

6. Mobbinge Uğrayan Kişi Tazminat Alabilir mi?

Bu durumdaki işçi çalıştığı işyerinden ayrılıp kıdem tazminatı talebinde bulunabilir. Ya da mobbingin tespi edilebilmesi için iş mahkemesine başvuruda bulunarak dava açabilir. Bu davayla beraber manevi tazminat da isteyebilir.